بررسی ارتباط محیط آموزش بالینی و خودکارآمدی بالینی دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی سبزوار در سال 9312

Transcript

1 مقاله پژوهشی بررسی ارتباط محیط آموزش بالینی و خودکارآمدی بالینی دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی سبزوار در سال هاجر صادقی 1 زهرا طالبی 2 مریم جدید میالنی 3* سیدجمال میرموسوی مربی کارشناسی ارشد پرستاری گروه پرستاری دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی اراک اراک ایران دانشجوی کارشناسی ارشد پرستاری دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار سبزوار ایران استادیار دکترای تخصصی پرستاری گروه پرستاری دانشگاه پرستاری و مامایی شاهد دانشگاه شاهد تهران ایران 3 مربی کارشناسی ارشد آموزش پزشکی پزشک عمومی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار سبزوار ایران 4 نشانی نویسنده مسؤول: تهران تقاطع خیابان ولیعصر و طالقانی کوچه رحیم زاده جنب هتل جهان دانشکده پرستاری و مامایی شاهد مریم جدید میالنی milani2000ir@yahoo.com چکیده زمینهوهدف: وصول: 49/6/61 اصالح: 49/2/7 پذیرش: 49/3/61 آموزش پرستاری و توجه به جنبههای کم ی و کیفی آن و ارتقای خودکارآمدی از اهم ی ت ویژهای در آموزش پرستاری برخوردار است. شرایط محیط باید به گونهای باشد که دانشجو مهارت حرفهای الزم را کسبنموده و به تفکر نقادانه از مفاهیم پرستاری برسد. هدف از این مطالعه بررسی ارتباط کم یت محیط بالینی و خودکارآمدی بالینی از دیدگاه دانشجویان پرستاری بود. مواد و روش ها: این مطالعهی تحلیلی - همبستگی در سال تحصیلی به روش سرشماری و بر روی کلیهی دانشجویان سال سوم و چهارم پرستاری )403 نفر( در دانشگاه علومپزشکیسبزوار انجامگردید. ابزار پرسشنامه شامل سه قسمت: اطالعات فردی DREEM )ابزار تناسب محیط بالینی داندی( و خودکارآمدی بالینیبود. تجزیه و تحلیل دادهها ازطریق نرمافزار SPSS نسخه 41 و آمار توصیفی همبستگی پیرسون و آزمون تی مستقل و با تعیین سطح معناداری 0/06 انجامگردید. یافتهها: میانگین و انحراف معیارخودکارآمدی بالینی 60/12±45/43 بود. بیشترین امتیاز حیطهی "بررسی بیمار) 63/63±45/39(«بود و حیطهی «رب نامهریزی مراقبتی«دارای کمترین امتیاز) 15/06±20/30 ( بود. با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون بین خودکارآمدی و حیطههای محیط آموزشیارتباط معناداری وجودنداشت.)p>0/0004( نتیجهگیری: همبستگی مستقیم و اما معنادار بین تمامی حیطههای محیط آموزشی کم یت داشت وجود بین خودکارآمدی و محیط آموزشی و حیطههای آن ارتباط معناداری وجود ندارد اما باتوجه به اینکه محیط آموزشی در ایجاد انگیزش تحصیلی دانشجویان که آغاز فعالیت اجتماعی آنها در محیط دانشگاه میباشد نقش مهمی دارد و انگیزش تحصیلی میتواند سبب خودکارآمدی دانشجو گردد بنابراین باید مسؤولین پرستاری در حوزههای آموزش پژوهش و مدیریت پرستاری به کم یت محیط آموزشی و جو روانی و تأثیر آن در انگیزش پرستاری توجهنمایند. واژههای کلیدی: آموزش بالینی خودکارآمدی بالینی پرستاری محیط آموزش بالینی. مجله 605 دانشگاه علوم پزشکی سبزوار دوره 22 /شماره 3 /مرداد و شهریور ماه 4331

2 بررسی ارتباط محیط آموزش بالینی و خودکارآمدی بالینی دانشجویان مقدمه دانشگاهها بستر مناسبی برای تربیت نیروی متخصص و مورد نیاز جامعه بهشمارمیآیند که مسؤوالن باید در شناخت مشکالت تدوین و اجرای برنامهها و اصالح آنها تالش پیگیر داشتهباشند) 1 (. ازجمله رشته- های دانشگاهی پرستاری میباشد که با حیات انسانها سرو کاردارد و توجه به جنبههای کم ی و کیفی آموزش آن اهم یت دارد) 2 (. هر چه آموزش پربارتر باشد مراقبت با کیفیت مطلوبتری ارائهمیگردد) 3 (. باوجوداین برخی از فارغالتحصیالن رشتهی پرستاری آمادگی خود را از نظر مهارتهای بالینی در حد مطلوب ارزیابینمیکنند) 4 (. ازجمله نظریههایی که میتوان برای سنجش درجهی اطمینان در انجام مهارتهای بالینی دانشجویان مورد استفاده قرارداد نظریهی خودکارآمدی بندورا )Bandura( است که خودکارآمدی را باور فرد به توانایی انجام عملکردهای مورد نظرتعریف نمودهاست )5(. سازهی خودکارآمدی در محیط آموزشی از اهم ی ت ویژهای برخوردار است. زیرا برای رشد توانمندی مناسب بوده و در محیطهای تحصیلی به باورهای دانشجو در ارتباط با توانایی انجام وظایف درسی اشارهدارد. دانشجویانی که معتقدند در تحصیل میتوانند موفق باشند تمایل تالش و استقامت بیشتری در انجام تکالیف و وظایف درسی نشانمیدهند) 6 (. باوجودآنکه خودکارآمدی باال میتواند به بهبود روشهای یادگیری دانشجویان کمکنماید) 7 ( اما در آموزش پرستاری بالینی مطالعات اندکی در زمینهی خودکارآمدی دانشجویان و نقش آن بر عملکرد درسی و بالینی انجامشده است) 5 (. تحقیقات نشانداده که تعدادی از دانشکدههای پرستاری نمیتوانند تبحر الزم را جهت انجام مهارتهیا بالینی اختصاصی در دانشجویان ایجادکنند. ازجمله این مشکالت میتوان به اهداف نامشخص آموزش بالینی و محیط پرتنش بیمارستان اشارهنمود) 1 (. شناسایی اقدام درجهت رفع و اصالح مسایل موجود در آموزش بالینی دانشجویان موجب بهبود دستیابی به اهداف آموزشی و تربیت افراد ماهرمیشود) 7 (. یکی از عوامل مهم در فرآیند آموزش ایجاد باعث که انگیزهمیگردد محیط وفضای حاکم بر یادگیری است) 8 (. شرایط محیط آموزش های ضروری دانشجویان حرفهای آنها پرستاری بالینی برارتقای تأثیرمیگذارند ) 9 و 11 ( و مهارت- یک منبع در آمادهسازی دانشجویان برای ایفای نقش بهشمارمیرود) 11 (. باید به- محیط شرایط گونهای باشد که دانشجو مهارت حرفهای الزم را کسب- نموده و به تفکر نقادانه از مفاهیم پرستاری برسد) 12 (. تمام جایگاههای بالینی قادرنیستند محیط یادگیری مثبتی را برای دانشجویان ایجادکنند) 13 15(. 14 برای بهحداکثر رساندن نتایج یادگیری بالینی دانشجویان پرستاری نیاز به بررسی و ارزشیابی محیط- های یادگیری بالینی میباشد) 13 (. یکی الگوهای از اندازهگیری کم ی محیط و فضای حاکم بر آموزش توسط دکترسوزان به نام )1997( راف (Dundee ( DREEM Measure) )Ready Educational Environment ارائهشده که برای شناسایی تفاوت محیط واقعی با محیط مطلوب بهکارمیرود) 8 (. نتایج پژوهش وارما و )Varma( همکارانش که درسال 2111 م بهمنظور بررسی تأثیر تغییر برنامهی درسی زنان در دورهی پزشکی عمومی با استفاده ازالگوی DREEM بیرمنگام انگلستان 216 برروی صورتگرفت دانشجوی دانشگاه ج و نمرهی نشانداد آموزشی هر بیمارستان در وضعیت نسبتا مطلوبی بود) 8 (. نتایج این پژوهش درسال همچنین مطالعهی 2115 م به چاپ رسیدهاست. پیم پاریون) Pimparyon ( و همکاران ) 2111 م( بر روی 256 دانشجوی پرستاری شهر بانکوک نظریات تایلند دانشجویان بالینی پرستاری در مورد ج و آموزشی و نیز ارتباط آن با پیشرفت تحصیلی را مطلوب گزارشنمود) 16 (. بهنظرمیرسد در برخی از موارد دانشجویان در پایان دورهی تحصیلی خود کفایت الزم برای انجام مهارتها را ندارند. تاآنجا که به اطالعات موجود دسترسیداشتهایم تاکنون در آموزش پرستاری مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار دوره 22 /شماره 3 /مرداد و شهریور ماه

3 بررسی ارتباط محیط آموزش بالینی و خودکارآمدی بالینی دانشجویان ایران پژوهشی در زمینهی ارتباط خودکارآمدی و محیط آموزشی دانشجویان بهخصوص دانشجویان پرستاری انجامنشده و ازآنجایی که پرستاری حرفهای مبتنی بر عمل است و برای ایجاد یادگیری خودجوش نیاز به انسجام بین دروس تئوری و عملی و برطرفنمودن شکاف بین آموزش و بالین میباشد و نیز با توجه به اهم یت و تأثیر- گذاری خاص شرایط محیطی بر یادگیری و پیشرفت دانشجویان پرستاری این مطالعه با هدف بررسی ارتباط کم یت محیط آموزشی و خودکارآمدی بالینی ازنظر دانشجویان پرستاری انجامگردید. مواد و ر شو ها این مطالعهی تحلیلی همبستگی با هدف بررسی رابطهی کم ی محیط آموزشی و خودکارآمدی در دانشجویان سال سوم و چهارم پرستاری سال تحصیلی در دانشگاه علوم پزشکی سبزوار و بر اساس اطالعات حاصل از پرسشنامه انجامگردید. پژوهشگر با مراجعه به بیمارستانهای آموزشی وابسته به دانشگاه ضمن بیان اهداف پژوهش کار پژوهشی خود را از بین دانشجویان پرستاری آغاز نمود. دراین مطالعه معیار ورود دانشجویان پرستاری شاغل به تحصیل در نیمسال تحصیلی اول و سال سوم و چهارم که مشغول گذراندن دورهی کارآموزی و عرصه در بخشهای مختلف بیمارستانهای وابسته به دانشگاه علوم پزشکی سبزوار بودند و معیار خروج کلیهی دانشجویان مهمان یا انتقالی در رشتهی پرستاری و دانشجویانی که تمایل به همکاری نداشتند منظورگردید. روش نمونهگیری در پژوهش حاضر به علت محدودیت تعداد دانشجویان سال- های سوم و چهارم تحصیلی سرشماری بود. از بین 117 دانشجوی شاغل به تحصیل در این دو سال تحصیلی تعداد 14 دانشجو به علت اینکه شرایط ورود به پژوهش را نداشتند از پژوهش حذف شدند و در نهایت 113 دانشجو در پژوهش شرکتکردند. یادگیری پژوهش در تحقیقات متعدد جهت ارزیابی محیط یاددهی و نامهی DREEM از ابزارهای گوناگونی استفادهشدهاست. دراین جهت ارزیابی کم ی محیط آموزشی از پرسش- استفادهگردید. این پرسشنامه در چندین زبان بین المللی بومیسازی شده و یکی از پرسشنامه- معتبر های محسوبمیگردد که در مطالعات بسیاری در حیطههای پزشکی و پرستاری مورد استفاده قرارگرفته و در ایران در مطالعات جباریفر) 6 ( و سلطانی عرب- شاهی) 17 ( بهکارگرفتهشدهاست. این پرسشنامه دارای 48 سوال با مقیاس لیکرت گزینهای از 5»بسیار موافق«تا»بسیار مخالف«است که امتیاز بین 48 تا 192 را به خود اختصاصمیدهد و دارای پنج حیطهی: 1 درک محیط یادگیری ) 12 سئوال( -2-3 آموزشی) 11 سئوال( درک سازماندهی دورهی درک شرایط علمی یاددهی) 7 سئوال( 4- درک فضای عمومی آموزش) 12 سئوال( و 5- درک روابط اجتماعی) 7 سئوال( بوده و میانگین امتیازات بین 1 تا 5 و دارای سه طبقهی تبدیل است. گروهی که امتیاز 3/5 و باالتر دارند نشاندهندهی آن است که جنبه- های مثبت محیط آموزشی امتیاز 2 و کمتر از آن نشاندهندهی منفی محیط آموزشی بیش از حیطههایی که و 2 بین امتیاز بیشتر از جنبههای منفی و 3 آن است که جنبههای جنبههای مثبت آن است. کسبمیکنند نیازمند به تعدیل میباشند. در مطالعهی جباریفر و همکاران روایی ظاهری توسط کارشناسان پرسشنامه آن در این مطالعه با دست آمده است) 6 (. محاسبهی تأییدشده و پایایی آلفای کرونباخ به 1/93 جهت بررسی خودکارآمدی بالینی ابزار پرسش- نامهی خودکارآمدی عملکرد بالینی با 37 عبارت و در پنج حیطه شامل:" بررسی بیمار) 12 "تشخیص عبارت(" پرستاری )3 عبارت(" " برنامهریزی برنامهی مراقبتی )6 عبارت(" "ارزشیابی برنامهی "اجرای برنامهی مراقبتی درجهای لیکرت )کامال مراقبتی ) 6 عبارت(" مخالفم و ) 11 عبارت(" در مقیاس پنج مخالفم بینظرم مجله 601 دانشگاه علوم پزشکی سبزوار دوره 22 /شماره 3 /مرداد و شهریور ماه 4331

4 صادقی و همکاران 22/2±1 تاحدیموافقم دهندهی ی 1-44 بین میانگین بود. موافقم( وضعیت خودکارآمدی عملکرد بالینی نشان- ضعیف متوسط و بیشتر از 65 مطلوب درنظرگرفتهشد. تدوین این پرسشنامه و نیز روایی و پایایی آن در مطالعه- چراغی و همکاران انجامشدهاست که اعتبار محتوای ابزار توسط بیست عضو هیأت علمی دانشکدههای پرستاری و همسانی درونی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 1/96 = α گزارش و نیز آزمون مجدد با فاصلهی دو هفته جهت تعیین ثبات آن توسط ایشان انجام شده است) 1/73 =.)18( )r در این پژوهش نیز تعیین جهت پایایی پرسشنامههای مذکور هردو پرسشنامه توسط 21 نفر از دانشجویان پرستاری تکمیل و دادهها جمعآوری- گردید. همسانی درونی ابزار با استفاده از کرونباخ = 1/86 α به دستآمد. ضریب آلفای جهت انجام پژوهش مجوز الزم از دانشگاه علوم پزشکی سبزوار دریافتگردید و پس از موافقت دانشکدهی پرستاری و مامایی و بیمارستانهایی که دانشجویان درحال گذراندن کارآموزی بودند هدف پژوهش و روش اجرای پژوهش به دانشجویان تفهیم و موافقت آنها جهت شرکت در پژوهش کسبگردید و مالحظات اخالقی در طول پژوهش رعایتشد. نیز ازآنجایی که دانشجویان پرستاری عمدهی وقت خود را در بیمارستان و در دورهی کارآموزی ن میگذراندد به آنها کمتری وجودداشت و در کالسهای درس دسترسی لذا بیمارستان کتابخانه و خوابگاه انجام استفاده از گردید. نرمافزار پس از جمعآوری نسخهی SPSS مراجعات با نمونهگیری اطالعات آمار و 18 مکرر به دانشجویان با دادهها توصیفی همبستگی پیرسون و آزمون تی مستقل و با تعیین سطح معناداری 1/15 تجزیه و تحلیلگردید. یافتهها پرستاری پژوهش انجامشد. حاضر با همکاری دانشجوی 113 میانگین س نی دانشجویان پرستاری بیشترین تعداد بود. سال واحدهای پژوهش را )54/4 درصد( دانشجویان مؤنث تشکیلمیدادند که 73/8 درصد آنها مجرد بودند. بیشترین تعداد دانشجویان) 29/1 8 در ترم درصد( مشغول به تحصیل بودند و میانگین معدل آنها 16/1±9/2 بود که در جدول 1 ارائهشده است. نتایج حاکی از آن است که ± امتیاز میانگین دانشجویان پرستاری در ارتباط با کم یت محیط آموزشی 141/74 22/51 میباشد که در جدول ارائه شده 2 است و 83/5 درصد دانشجویان به کم یت محیط آموزشی امتیاز 2 تا 3 دادهبودند و این نشانمیدهد که دانشجویان اعتقاد داشتند محیط آمورشی نیاز به تعدیلدارد )نمودار شماره 1(. پرستاری میانگین و انحراف معیار خودکارآمدی دانشجویان 51/42±16/19 بیشترین بود. امتیاز )53/59±16/97( مربوط به حیطهی "بررسی بیمار" بود و حیطهی" را امتیاز کمترین برنامهریزی )46/15±21/91( بهخود اختصاصدادهبود )جدول 3(. آموزشی بین خودکارآمدی و حیطههای ارتباط معنادار وجودنداشت بین تمامی حیطههای محیط آموزشی داشت.)p>1/1111( همچنین اما جدول فوق مختلف مراقبتی محیط ارتباط معنادار با یکدیگر )جدول وجود جدول 9 : توزیع فراوانی خصوصیات دموگرافیک 903 دانشجوی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی سبزوار در سال 9319 خصوصیات دموگرافیک جنسیت : تعداد) درصد( مرد زن وضعیت تاهل: تعداد) درصد( مجرد متاهل وضعیت ترم: تعداد ( درصد( اطالعات نمونه پژوهش )3 54 )54/6( 46 )45/5( 46 )47/8( 24 )26/2( 26 )24/2( 24 )26/2( 22 )91/5( 72 )21/9( ترم 4 ترم 6 ترم 4 ترم 8 مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار دوره 22 /شماره 3 /مرداد و شهریور ماه

5 بررسی ارتباط محیط آموزش بالینی و خودکارآمدی بالینی دانشجویان جدول 2 : میانگین امتیاز کمیت محیط آموزشی و حیطه های آن از دیدگاه دانشجویان پرستاری در سال 9319 کمیت محیط آموزشی و حیطه های آن کمیت محیط آموزشی درک محیط يادگیری درک سازماندهی دوره آموزشی درک شرايط علمی ياددهی درک فضای عمومی آموزشی درک روابط اجتماعی میانگین 952 /45 انحراف معیار 22 /49 حداقل امتیاز 64 حداکثر امتیاز /9 6 /51 5 /41 6 /27 7 /55 72 /24 79 /81 27 /42 74 /96 98 /92 جدول 3 : میانگین امتیاز خودکارآمدی و حیطه های آن به درصد دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی سبزوار در سال 9319 خودکارآمدی و حیطه های آن خودکارآمدی بررسی بیمار تشخیص پرستاری برنامه ريزی مراقبتی اجرای برنامه مراقبتی ارزشیابی برنامه مراقبتی دامنه امتیازات بین صفر تا هشتاد می باشد. میانگین 42 /52 انحراف معیار 96 /91 96 /14 27 /42 22 /12 94 /84 22 /84 47 /41 42 /22 56 /24 42 /66 54 /66 جدول 4 : همبستگی بین خودکارآمدی دانشجویان پرستاری با حیطههای کمیت محیط آموزشی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار در سال 9319 خودکارآمدی خودکارآمدی درک محیط يادگیری درک سازماندهی دوره آموزشی حیطه های کمیت محیط آموزشی درک شرايط علمی ياددهی درک فضای عمومی آموزشی درک روابط اجتماعی r =2/28 p =2/5 r =2/226 p =2/1 r =2/25 p =2/4 r =2/96 p =2/1 r =2/92 r =2/46 r =2/ 44 r =2/ 45 r =2/ 68 درک محیط يادگیری 9 p =2/2229 p =2/ 2229 p =2/ 2229 p =2/ 2229 r =2/58 r =2/ 42 r =2/ 68 درک سازماندهی دوره آموزشی 9 p =2/2229 p =2/ 2229 p =2/ 2229 r =2/62 r =2/ 41 9 p =2/2229 p =2/ 2229 درک شرايط علمی ياددهی r =2/41 9 p =2/2 9 p =2/2229 درک فضای عمومی آموزشی درک روابط اجتماعی 9 نشان میدهد ارتباط معنادار بین تمامی حیطههای خودکارآمدی با یکدیگر وجود دارد) p>1/1111 (. جدول )4( ارتباط حیطههای خودکارامدی با یکدیگر و حیطههای محیط آموزشی با یکدیگر را نشانمیدهد. نتایج نشان داد که بین خودکارآمدی با جنس یت اختالف معنادار وجودداشت) p=1/16 ( ولی بین خودکارآمدی با وضعیت تأهل )1/3=p( و سال تحصیلی )1/18=p( ارتباط معنادار وجود نداشت. همچنین بین کمی ت محیط آموزشی با سن ارتباط معکوس و معنادار وجود داشت )1/1111<p( ولی بین کمی ت محیط آموزشی با معدل ارتباط معناد را وجودنداشت) 1/9 = p(. بین کم یت محیط آموزشی با جنسیت )1/12=p( و سال- تحصیلی نیز اختالف معنادار وجود داشت) 1/14=p(. بحث میانگین سن ی دانشجویان در پژوهش حاضر 22 مجله 640 دانشگاه علوم پزشکی سبزوار دوره 22 /شماره 3 /مرداد و شهریور ماه 4331

6 صادقی و همکاران سال میباشد که از این بین اکثری ت دانشجویان مجرد بودند. پژوهشهایی که بر روی دانشجویان انجاممیشود دارای میانگین سن ی و وضعیت تأهل مشابه پژوهش حاضرمیباشند) 19( , این نتایج نشانمیدهد دانشجویان در سنین جوانی که آغاز فعالیت اجتماعی آنها است در محیط دانشگاه میباشند. در پژوهش حاضر دانشجویان بیشتر در ترم 5 و 6 قرارداشتند و میانگین معدل آنها 16 بود که این نتایج متفاوت با پژوهشهای مشابه میباشد) 12 و 18( و علت آن میتواند روش نمونهگیری و معیارهای ورود به مطالعه نوع دانشگاه و رشتهی تحصیلی )که در معدل مؤثراست( باشد. میانگین امتیاز کم یت محیط آموزشی 141/74 بود که بیشتر دانشجویان اعتقادداشتند که محیط آموزشی نیاز به تعدیل دارد و جنبهی مثبت محیط آموزشی وحیطههای آن را بیشتر از جنبهی منفی آن ذکرکردهبودند. در پژوهش جباریفر و همکاران که در سال 1391 در شهر اصفهان بر روی دانشجویان دندانپزشکی انجامشد نیز نتایج مشابهی بهدستآمد )12(. این نتایج نشانمیدهد دانشجویان دیدگاه مثبتی نسبت محیط آموزشی دارند و کمبودهای آن را جنبهی منفی تلقینمیکنند بلکه اعتقاددارند با ایجاد تغییراتی میتوان محیط آموزشی را ارتقاءداد. از آنجایی که شرایط آشکار و نهان محیط آموزش پرستاری اندازهی کالسها تعادل و همگنیها فرصتهای آموزشی فوقبرنامه شیوههای ارزشیابی و اخالق حرفهای بر بالندگی و ارتقای مهارتهای پرستاری تأثیرمیگذارند ) 9 و 11 (. این مهم را میتوان مورد توجه قرارداد و با توجه به نظریات دانشجویان در جهت تعدیل محیط آموزشی تالشنمود و بدین ترتیب کیفیت آموزش را ارتقاءبخشید. دانشجویان از بین حیطههای محیط آموزشی کمترین امتیاز را به حیطهی"روابط اجتماعی" محیط آموزشی دادهبودند و این مسأله از اهم ی ت ویژهای برخوردار است. زیرا روابط اجتماعی در ایجاد انگیزهی تحصیلی بسیار مهماست) 19 (. هرگاه جو روانی محیط آموزشی مناسب و مشو ق دانشجو یکدیگر مطلوب باشد و مسؤوالن و جهت ارتقای روابط استادان و استادان با همگی در علمی و عملی دانشجو تالشکنند محیط آموزشی خود انگیزهای برای دانشجو جهت یادگیری بهتر علم و مهارت پرستاری میشود. بنابراین نیاز است تمهیداتی اندیشید تا جو روانی محیط آموزشی نیز همگام با دیگر حیطههای محیط آموزشی در کیفیت آموزش دانشجویان پرستاری نقش مثبت داشتهباشد. میانگین امتیاز خودکارآمدی دانشجویان پرستاری در پژوهش حاضر 51/42 بود که نشاندهندهی وضعیت متوسط خودکارآمدی دانشجویان میباشد. وضعیت حیطههای خودکارآمدی در اگرچه از نظر محدودهی متوسط قرارداشت )امتیاز بین 46 تا 53( اما بیشترین امتیاز مربوط به حیطهی"بررسی بیمار" حیطهی و کمترین امتیاز مربوط به "برنامهریزی مراقبتی"بود. نتایج پژوهش مشابه نتایج پژوهشهای مشابه میباشد) 17 21(. حاضر با عنایت به اینکه با ارتقای خودکارآمدی میتوان انگیزهی تحصیلی را افزایش داد )21( و ازآنجاکه حرفهی پرستاری و سایر گروههای علوم پزشکی با حیات انسان سر و کار دارند لذا باید در جهت ارتقای خودکارآمدی دانشجویان پرستاری تالش کرد و نباید وضعیت متوسط خودکارآمدی دانشجویان را مطلوب فرضنمود. بنابراین باید خودکارآمدی آنها در وضعیت خوب باشد تا بتوانند خدمات مراقبتی را با کیفیت باال ارائهدهند. در پژوهش حاضر بین خودکارآمدی با محیط آموزشی و همچنین بین خودکارآمدی با حیطههای محیط آموزشی ارتباط معنادار یافته نشد. در پژوهش چراغی و همکاران که بر روی دانشجویان سال آخر پرستاری شهر تهران) 1391 ( انجامشد ارتباط معنادار بین خودکارآمدی و عملکرد بالینی دانشجویان وجود داشت )21(. همچنین در مطالعهی حسنی و همکاران )1387( نیز بین خودکارآمدی و یادگیری خودتنظیمی در توانایی مراقبت مستقل از بیمار هم رابطهی معناداری وجودداشت )22(. از سویی چراغی مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار دوره 22 /شماره 3 /مرداد و شهریور ماه

7 بررسی ارتباط محیط آموزش بالینی و خودکارآمدی بالینی دانشجویان نمودار 1: فراوانی کمیت محیط آموزشی از دیدگاه دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی سبزوار در سال 1931 و همکاران در پژوهش دیگری در شهر همدان )1392( نشان دادند بین خودکار آمدی با حیطهی راهبردهای مطالعه و یادگیری ارتباط معناداری وجوددارد )23(. باید توجهداشت که کم یت محیط یادگیری با عملکرد بالینی دانشجویان و راهبردهای مطالعه و یادگیری بسیار متفاوتاست. زیرا عملکرد بالینی دانشجویان و راهبردهای مطالعه و یادگیری مستقیما وضعیت یادگیری و مهارت را نشانمیدهد و خودکارآمدی دانشجو میتواند در آن تأثیر مثبت داشتهباشد. اما کم یت محیط یادگیری وضعیت محیط یادگیری را مشخصمیکند. معنادارنبودن ارتباط خودکارآمدی با کم یت محیط آموزشی و حیطههای آن میتواند به این علت باشد که کم یت محیط یادگیری وضعیت محیط آموزشی را ازنظر درک محیط یادگیری سازماندهی دورهی آموزشی شرایط علمی یاددهی درک فضای آموزشی و درک روابط اجتماعی محیط آموزشی مشخصمیکند. یعنی دیدگاه دانشجو به محیط آموزشی با خودکارآمدی دانشجو که مهارتهای وی را در فرآیند پرستاری مشخصمیکند اگرچه ارتباطی ندارد ولی با عملکرد علمی دانشجو ارتباط مستقیمدارد. اما باید توجهداشت محیط حاکم بر آموزش عاملی تعیینکننده در ایجاد انگیزه برای یادگیری است. زیرا تقویت رفتارهای مثبت درجهت یادگیری باعث پیشرفت تحصیلی میگردد) 7 (. بین حیطههای مختلف کم یت محیط آموزشی ارتباط معنادار و مستقیم وجودداشت که این یافته بدیهی- میباشد. زیرا تمامی حیطههای محیط آموزشی در ارتباط باهم میباشند و برروی هم اثرمیگذارند. ارتباط مستقیم و معناداری نیز بین حیطههای خودکارآمدی وجودداشت که آن نیز قابل پیشگوییاست. زیرا حیطههای خودکارآمدی بهشیوهای بیانکننده مهارتهای فرآیند پرستاری میباشند که همگی در ارتباط با هم هستند و اگر دانشجویی در هر کدام از این حیطهها ضعف داشتهباشد نمیتواند فرآیند پرستاری کارآمدی را تدویننماید. همچنین بین خودکارآمدی و جنس یت هم اختالف معنادار وجودداشت و دانشجویان مؤنث از خودکارآمدی بهتری برخورداربودند. نتایج پژوهش حاضر با نتایج پژوهش روحی و همکاران در شهر یزد )1392( متفاوت بود. علت این تفاوت میتواند در فرهنگ دانشجویان باشد. بدیهیاست که دانشجویان با سن بیشتر عالقهی بیشتری به ارتقای یادگیری خود دارند) 24 (. باعنایت به اینکه دانشجویان دختر از انگیزش تحصیلی بیشتری نسبت به پسران برخوردار هستند بنابراین میتوان انتظارداشت خودکارآمدی دختران بیشتراز پسران باشد. بین کم یت محیط آموزشی و س ن ارتباط مستقیم و معنادار و همچنین بین کمیت محیط آموزشی با جنس یت و سال تحصیلی هم اختالف معنادار وجودداشت و نیز دیدگاه دختران و دانشجویان سال سوم نسبت به جنبههای مثبت محیط آموزشی بیشتر بود. در پژوهش واحدی و همکاران در شهر تبریز) 1391( مشخصشد که دانشجویان دختر انگیزش خودمختار باالتری نسبت به مجله 642 دانشگاه علوم پزشکی سبزوار دوره 22 /شماره 3 /مرداد و شهریور ماه 4331

8 صادقی و همکاران دانشجویان پسر داشتند. از سویی میزان بیانگیزشی دانشجویان سال چهارم نسبت به سایر دانشجویان باالتر بود) 25 (. همانگونه که قبال ذکرشد محیط آموزشی در ایجاد انگیزش تحصیلی دانشجویان نقشدارد )7(. باتوجه به نتایج پژوهش واحدی و همکاران) 25 ( جای تعجب نیست. چراکه دانشجویان دختر و دانشجویان سال سوم به جنبههای مثبت محیط آموزشی اشاره نمودهاند. براساس تجربهی پژوهشگر دانشجویان پسر و دانشجویان سال آخر پرستاری بیشتر جذب کار دانشجویی میشوند و درمحیط بیمارستان و بهصورت کار دانشجویی بیشتر از مراقبتهای پرستاری برپایه علمی دورمیشوند و درنتیجه مراقبتهای روتین بخشها را انجاممیدهند که گاهی به علت شکاف بین آموزش و بالین جنبهی علمی ندارند و حتی نوبتهای کاری پشت سرهم و سنگین را هم متحملمیشوند. از اینرو دانشجو خودکارآمدی در حیطهی پرستاری علمی را ازدستمی- دهد و ازسویی سرخوردهمیشود و این سوال را مطرح- مینماید که چهار سال زحمت تحصیل و مطالعه چه بودهاست شاید علت عدم انگیزش دانشجویان سال آخر و درنهایت دیدگاه منفی آنها نسبت به محیط آموزشی همین مطلب باشد. بنابراین پیشنهاد میشود مسؤوالن پرستاری به شکاف بین آموزش و بالین توجه کامل نمایند و ازسویی تمهیداتی در زمینهی کار دانشجویی و تعداد ساعات کاری آنها صورتگیرد تا دانشجو از جنبههای علمی مراقبت پرستاری غافل نماند. حتی خوب است که کارگاههای مرتبط با مراقبت موثر و مهارتهای بالینی جهت افزایش انگیزش دانشجویان پرستاری نیز درنظرگرفتهشود. یافتههای پژوهش نشانمیدهد بین خودکارآمدی و محیط آموزشی و حیطههای مختلف آن ارتباط معناداری وجودندارد. اما باعنایت بهاینکه محیط آموزشی در ایجاد انگیزش تحصیلی نقش مهمی دارد و انگیزش تحصیلی میتواند سبب خودکارآمدی دانشجو گردد بنابراین الزم است مسؤوالن پرستاری در حوزههای آموزش پژوهش و مدیریت پرستاری به کم یت محیط آموزشی و تأثیر آن در انگیزش پرستاری توجه شایستهایکنند. این پژوهش می- تواند شروعی برای عوامل پیشگوییکنندهی خودکارآمدی دانشجویان پرستاری باشد. نتایج پژوهش حاضر میتواند مورد توجه سرپرستان مسؤوالن و مدیران مرتبط با آموزش پرستاری از سطح وزارت بهداشت تا دانشکده- های پرستاری و مامایی قرارگیرد. در پایان میتوانگفت ازآنجایی که عدم توجه به خودکارآمدی و کم یت محیط آموزشی خود میتواند زمینهساز مشکالت بعدی در زمینه آموزش پرستاری و درنهایت مراقبت از مددجو شود بنابراین تاکید بر انجام اقدامات مناسب که ارتقای خودکارآمدی دانشجویان پرستاری و کم یت محیط آموزشی را به دنبال دارد ضرورتدارد. از محدودیتهای پژوهش میتوان به تعداد نمونهی کم و همچنین انتخاب دانشجویان سال سوم و چهارم پرستاری اشارهنمود. پیشنهادمیگردد در آینده رابطهی مطالعات خودکارآمدی و کم یت محیط آموزشی با حجم نمونه بیشترشود و در دیگر شهرها رابطهی خودکارآمدی و کم یت محیط یادگیری با انگیزش تحصیلی دانشجویان پرستاری بررسیگردد. تشکر و قدردانی مقالهی حاضر حاصل طرح پژوهشی مصوب مرکز توسعهی آموزش پزشکی و معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار در مورخ /24/ بهشمارهی می باشد. پژوهشگران بر خود الزممیدانند مراتب تشکر و قدردانی خود را از دانشجویان شرکت- کننده و مرکز توسعهی آموزش و معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار به سبب حمایت مالی اعالم دارند. مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار دوره 22 /شماره 3 /مرداد و شهریور ماه

9 صادقی و همکاران References 1. Siavash Vahabi Y, Ebadi A, Rahmani R, Tavallaei A, Khatouni AR, Tadrisi SD, et al. Comparison of the status of clinical education in the views of nursing educators and students. Bimonthly Educ Strateg Med Sci. 2011; 3 (4) : [Persian] 2. Barimnejad L,AzarkerdarA,HajiAmiri P, Rasoli F. The investigation of the point of view of nursing students in term five and afterward about affective factors on the development of clinical education. Iran J Med Sci. 2004;10: 131. [Persian] 3. Ghodsbin F, ShafakhahM. Facilitating and Preventing Factors in Learning Clinical Skills from the Viewpoints of the Third Year Students of Fatemeh School of Nursing and Midwifery. Iran J Med Educ. Persian] [ :( 7( Rahimi A, Ahmadi F. The Obstacles and Improving Strategies of Clinical Education from the Viewpoints of Clinical Instructors in Tehran s Nursing Schools. Iran J Med Educ. 2005; 5(2): [Persian] 5. Bandura A. Regulative function of perceived self-efficacy. New Jersy Lent RW, Schmidt J, Schmidt L. Collective efficacy beliefs in student work teams: Relation to self-efficacy, cohesion, and performance. J Vocat Behav. 2006; 68: Manzari Z. Evaluation of clinical teaching in nursing. Conference of New Approaches to Nursing and Midwifery Education, Tehran [Persian] 8. Varma R, TiyagiE,Gupta JK. Determining the quality of educational climate across multipleundergraduate (1): 2005 Edu. teaching sites using DREEM inventory. BMS Med 9. Haghparast N, Sedghizadeh PP, Shuler CF, Ferati D, Christersson C. Evaluation of student and faculty perceptions of the PBL curriculum at two dental schools from a student perspective: a cross-sectional survey. Eur J Dent Educ. :( 11( [Persian] 10. Till H. Climate studies: can students' perceptions of the ideal educational environment be of use :( 27( Teach. forinstitutional planning and resource utilization? Med 11. Hassan Zahraei R, Atash Sokhan G, Salehi S, Ehsanpour S, Hassanzadeh A. Comparing the Factors Related to the Effective Clinical Teaching from Faculty Members' and Students' Points of View. Iran J Med Educ. 2008; 7(2): [Persian] 12. Jabarifar S, Khademi A, Khalifehsoltani F, Yousefi A. Assessment of Isfahan Dentistry students about Learning - Teaching Environment. Iranian Journal of Medical Education. 2011; 10(5) : [Persian] 13. Chan DS. Nursing students perceptions of Hospital Learning Environments : as Astralian perspective. Int J. 1:4 Scholarsh.2004 Nurs Educ 14. Glover PA. Feedback: I listened, reflected and utilized. Third year nursing students' perceptions and use of feedback in the clinical setting. Int J Nurs Pract. 2000;6(5): Espeland V, Inderhus O. Evaluation of Students satisfaction with Nursing Education in Norway. J AdvNurs :( 42( Pimparyon P, Caleer SM, Pemba S, Roff S. Educational environment, student approaches to :( 22(4 Teach.2000 learning and academic achievement in a Thai Nursing School. Med 17. Soltani Arabshahi K, Kouhpayezade J, Sobuti B. The Educational Environment of Main Clinical Wards in Educational Hospitals Affiliated to Iran University of Medical Sciences: Learners' Viewpoints Based on DREEM Model. Iranian Journal of Medical Education. 2008; 8 (1) : [Persian] 18. Cheraghi1 F,Hassani P, Yaghmaee F, Alavi-Majd H. Developing a valid and reliable selfefficacy in clinical :( 56( Rev. performance scale. Int Nurs 19. Hanifi N, Parvizy S, Joolaee S. The role of clinical instructor in clinical training motivation of nursing students: a qualitative study. Iran J Nurs :( 7(24 Res [Persian] 20. Cheraghi F, Hassani P, Riazi H. Correlation Study of Nursing Students Self-Efficacy with Clinical Performance. Sci J Hamdan Nurs Midwifery Fac. 2011; 19 (1): [Persian] 21. Abbasianfard M, Bahrami H, Ahghar GH. Relationship between self-efficacy withachievement motivation in pre-university girlstudents. J Appl Psychol ;4(13): [Persian] 22. Hassani P,CheraghiF, Yaghmaee F. Self-efficacy and Self-regulated Learning in Clinical Performance of Nursing Students: AQualitative Research. Iran J Med Educ :( 8(1 ( 2008 ) [Persian] 23. Cheraghi F, Shamsaei F, Shaikholsalmi F, Hasantehrani T. Relationship between Self-Efficacy and Learning and Study Strategies in Nursing and Midwifery Students of Hamedan University of Medical Sciences. Iran J Med Educ.2013; 13 (4) : [Persian] 24. Roohi G, Asayesh H, Bathai S, Shouri Bidgoli A, Badeleh M, Rahmani H. The relationship between selfefficacy and academic motivation among students of medical sciences. The Journal of Medical Education and Development. 2013; 8 (1) :45-51.[Persian] 25. Vahedi S, Esmaeel poor K, Zamanzadeh V, Ataee zade A. The nursing students motivational profile and its relationship to their academic achievement:a person-oriented approach. 2012; 1(1) : [Persian] مجله 641 دانشگاه علوم پزشکی سبزوار دوره 22 /شماره 3 /مرداد و شهریور ماه 4331

10 Quarterly Journal of Sabzevar University of Medical Sciences, Volume 22, Number 3, July & August 2015 Relationship between Clinical Education Environment and Clinical Self-Efficacy in Nursing Students of Sabzevar University of Medical Sciences, 2012 Hajar sadeghi., Instructor, MSc in Nursing, Department of Nursing, Faculty of Nursing and Midwifery, Arak University of Medical Sciences, Arak, Iran. Zahra Talebi., Student, MSc in Nursing, Department of Nursing, Faculty of Nursing and Midwifery, Sabzevar University of Medical Sciences, Sabzevar, Iran. Maryam Jadidmilani*, Assistant Professor, PhD in Nursing, Faculty of Nursing and Midwifery, Shahed University in Tehran, Iran. Seyed Jamal Mirmousavi Instructor, MSc in Medical Education, GP, Faculty of Medicen, Sabzevar University of Medical Sciences, Sabzevar, Iran.. Corresponding author: Maryam Jadidmilani, Shahed University in Tehran, Iran, Received:05/04/2015, Revised:27/04/2015, Accepted:08/06/2015 Abstract Background & Objectives: Nursing education and attention to the qualitative and quantitative aspects of the promotion is of particular importance. Many factors are involved in the education process that each alone can have an effect on learning the most important is learning environment prevailing and space. The aim of this study was to investigate relationship between clinical environment and clinical self-efficacy from viewpoint of the nursing students. Materials & Methods: This analytical - correlation was performed on all103 nursing student of third and fourth years at the Sabzevar university. Sampling method was census and three questionnaires: personal information, Dundee ready educational environment measure (DREEM ) and clinical self-efficacy were used. The data were analyzed with SPSS version 18 and descriptive statistic, Pearson correlation and independent T test by 0.05 in significant area. Results: Mean score of self-efficacy was 50.42±16.19, the most score was for patient assessment subscale (53.59 ± 16.97) and the lowest score was for patient care planning subscale (46.05 ± 20.90). There was not significant relationship between selfefficacy and educational domains. However, there was significant and positive relationship between educational subscales (p< ). Conclusion: Although there was no significant relationship between self-efficacy and educational environment, but learning environment plays an important role in the self-motivation of students. Theredore, the authorities in the areas of nursing education, research and nursing management should pay attention to the quality of educational environment and its impact on nursing motivation. Keywords: Clinical Education, Self- Efficacy, Nursing, Clinical Environment مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار دوره 22 /شماره 3 /مرداد و شهریور ماه